Even terugspoelen. Een jaar of drie geleden kreeg François Schuiten de opdracht de scenografie te bedenken voor het toekomstig treinmuseum dat zal worden gebouwd in en naast het station van Schaarbeek. Om zich daarop voor te bereiden, bezocht hij onder meer de Museumbewaarplaats in Leuven, een oude loods vlak bij het station die staat volgepropt met antiek spoormaterieel. Schuiten kwam daar oog in oog te staan met de 12004, een supersnelle stoomlocomotief met wielen van meer dan twee meter hoog, die eind jaren dertig werd gebouwd en zeer hoge snelheden kon halen. De gestroomlijnde vorm van de trein maakte een zodanige indruk op de tekenaar dat hij ter plekke besloot er een strip over te maken. De kiemen voor Schoonheid waren gelegd.

 

 

"Het was een magisch moment," vertelt Schuiten met een twinkeling in zijn ogen. "Ik weet natuurlijk dat die locomotief uit het verleden stamt, maar tegelijk heeft ze iets futuristisch. Zoiets had ik nog nooit gezien. Nu staat de 12004 daar al vele jaren stil in dat depot, als een schone slaapster. Welnu, ik heb besloten die schone slaapster tot leven te wekken."

 

Schuiten bouwt al drie decennia met zijn goede vriend en vaste scenarist

Benoît Peeters aan de succesvolle stripreeks 'De Duistere Steden'. Peeters is echter bezig met een lijvige biografie van een Franse filosoof en had geen tijd om mee te werken aan een nieuwe strip. Schuiten besloot dan maar zelf een scenario te schrijven, iets wat hij nog nooit eerder had gedaan. Het resultaat is een boek dat niet in het 'Duistere Steden'-universum wordt ingebed, maar wel een gelijkaardige sfeer van industriële nostalgie en verwondering oproept.

 

Schuiten zegt dat het een puur plezier was om die prachtige trein, die door een Belgische ingenieur is ontworpen en werd gebouwd bij Cockerill in Luik, te kunnen tekenen vanuit alle mogelijke gezichtspunten. "Toen de strip klaar was, kon ik er nog altijd geen genoeg van krijgen. Ik dacht terug aan de oude, gestileerde spoorwegaffiches die vroeger in de stations hingen. Dat waren posters die je aan het dromen brachten. Ze speelden volop in op de mythologie van het reizen. In die stijl heb ik ook een aantal op zich staande tekeningen gemaakt. Ik raakte het maar niet beu om de 12004 te tekenen. Er hangen ook zulke prachtige verhalen rond die trein. Toen hij tussen Brussel en Oostende de 'Blauwe Wimpel' won bijvoorbeeld, omdat hij 165 kilometer per uur had gereden, een record in die tijd. De Tweede Wereldoorlog gooide roet in het eten, maar de 12004 is zowaar een soort verzetsheld geworden. Door eindeloos rondjes te rijden rond Brussel langs gesaboteerde wissels en seinposten - wisten de Duitsers veel - kon worden vermeden dat een deportatietrein richting Duitsland vertrok. Tja, en dan kwam de moderne tijd. In 1966 werden de stoomtreinen naar de schroothoop geleid. Van de zes locomotieven van dit type is er maar eentje bewaard gebleven, de fameuze 12004. De legende zegt dat enthousiaste machinisten de 12004 's nachts hebben gekaapt om hem van de sloop te redden, maar ik weet niet of dat verhaal waar is."

 

Over dat laatste wilden we wel wat meer weten. In de Leuvense Museumbewaarplaats vonden we een patrimoniumbewaker die ons bevestigde dat de legende inderdaad op waarheid berust. Sterker nog: tijdens de sloopmanie in de jaren zestig zijn werknemers van het spoor erin geslaagd om van een zevental oude stoomtreinen telkens één locomotief op weg naar de sloophamer in de Leuvense loods binnen te 'smokkelen'. De directie van de spoorwegen heeft dat pas in 1972 ontdekt. Gelukkig was toen al het besef gerezen dat het zin had het historisch treinmaterieel te bewaren voor het nageslacht, en de locomotieven waren gered.

 

 

De Museumbewaarplaats in Leuven zal binnenkort worden afgebroken om plaats te maken voor een moderne stationsparking. Er dreigt gelukkig geen nieuwe sloopronde voor de oude locomotieven, want het materieel zal verhuizen naar het nieuwe treinmuseum in Schaarbeek. "Het station van Schaarbeek is het enige station in Brussel waarvan het interieur nog intact is, zoals het werd gebouwd in 1913," aldus Schuiten. "Dat gebouw zullen we integreren in het museum, en daarnaast komt een strakke, simpele nieuwbouw, die zal doen denken aan een spoorwegatelier. Ik ben ervan overtuigd dat het contrast tussen de moderne architectuur en het oude materieel zeer de moeite waard zal zijn. Het museum op zich wordt trouwens niet zomaar een tentoonstelling van oude treinen. Ik heb de grote spoormusea van Europa bezocht. Die zijn vaak heel mooi, maar wij willen verdergaan. Ik heb een hele mise-en-scène ontworpen, zodat je echt iets zal kunnen beleven. We zullen inspelen op de spoorwegen in al hun dimensies. En uiteraard mag je er gerust op zijn dat de 12004 een ereplaats zal krijgen."

 

Spoorbaas Jannie Haek van de NMBS Holding wil het woord 'museum' zelfs niet meer horen. "Wat er op stapel staat in Schaarbeek, is geen museum. We noemen het Trainworld, een totaalervaring die zowel naar het rijke verleden van de Belgische spoorwegen als naar de nog rijkere toekomst wil kijken. We hopen Trainworld te kunnen openen in 2014. Ik krijg wel eens kritiek dat het niet verantwoord is om op dit moment te investeren in zo'n project. Dat het geld beter zou worden gebruikt om het reizigerscomfort te verbeteren, of om de treinen stipter te doen rijden. Welnu, ik maak me sterk dan in ons investeringsplan 2013-2025 Trainworld al snel de meest rendabele investering zal blijken te zijn. Dat we voor de realisatie ervan een beroep kunnen doen op een bevlogen kunstenaar als François Schuiten, doet me veel plezier."

 

 

Schuiten is zich ervan bewust dat hij door zijn stripalbum en de plannen voor Trainworld riskeert beschouwd te worden als een nostalgische steampunker. "Niet dat ik een specifiek jong of oud doelpubliek heb," zegt hij. "Het thema heeft in de eerste plaats mezelf aangesproken, meer bepaald het kind dat ik altijd ben gebleven, dat graag met treintjes speelt. (lacht) Maar toen werd ik benaderd door de mensen van het Franse bedrijf Dassault Systèmes, die iets hypermoderns met mijn strip hebben uitgehaald. Ik kan het niet beter omschrijven dan een digitale pop-up."

 

Schuiten is te bescheiden om het met zoveel woorden te zeggen, maar zijn samenwerking met Dassault Systèmes - niet te verwarren met de omstreden vliegtuigconstructeur - heeft tot een wereldprimeur in de stripwereld geleid. Mehdi Tayoubi, verantwoordelijke 'digital research and development' van het bedrijf, geeft tekst en uitleg: "Wat wij doen, is 3D-software ontwikkelen voor allerhande toepassingen, die dan wordt gebruikt om dingen in het echt te bouwen. De samenwerking met François Schuiten heeft ons teruggebracht naar onze roots: de industrie. Enerzijds hebben we een gedetailleerde digitale blauwdruk in 3D gemaakt van de 12004. Dat was nodig, want de originele plannen van die locomotief bestaan niet meer. Dat digitale model hebben we vervolgens gebruikt om een spitstechnologisch en tegelijk poëtisch knipoogje toe te voegen aan de strip van François. Als je naar www.12-ladouce.com surft, je webcam aanzet en het stripalbum openslaat op het schutblad, komt er een virtuele trein uit je computerscherm gereden, die je kan besturen door je boek te kantelen. Die techniek heet augmented reality en bewijst dat papier en de digitale wereld niet met elkaar in oorlog zijn, maar complementair zijn aan elkaar."

 

"Die digitale pop-up is de kers op de taart," besluit Schuiten. "De lezer wordt, eenmaal hij de strip heeft uitgelezen, regisseur van zijn eigen verhaal."